Jak korzystać z koła koloru
14 czerwca, 2018 / Podstawy grafiki, Podstawy IlustracjiZacznijmy ten artykuł od absolutnych podstaw, a mianowicie od tego, czy pojęcia kolor i barwa są równoznaczne. Oczywiście w języku potocznym słowa te są swoimi synonimami, jednak w grafice i poligrafii sprawa nie jest już taka prosta. Niestety, w języku polskim natrafimy na szereg niejasności związanych z tymi dwoma pojęciami. W literaturze fachowej głównie przyjęło się, że słowo kolor oznacza doznanie zmysłowe (psychofizyczną cechę percepcji wzrokowej). Natomiast barwa odnosi się do mierzalnych wartości (kolorymetrycznie i densytometrycznie) na wyświetlaczach oraz w druku. Pojęcia te są ze sobą często stosowane zamiennie, ale wynika to ze specyfiki naszego ojczystego języka.
Tyle tytułem wstępu, przejdźmy do dalszych pojęć:
Tytułowe Koło barw – jak sama nazwa wskazuje, ma graficzną postać koła i jest to model służący wizualnemu przedstawieniu mieszania się i powstawaniu barw. Skrótowo rzecz ujmując, jest to tęcza (widmo ciągłe światła białego) zamknięta w okręgu. Koło barw jest bardzo przydatne, jeśli chodzi o dobór barw do obrazu czy projektu. Wybrane z niego w odpowiedni sposób, pasują do siebie harmonijnie.
Poniżej widzimy koło barw oraz bardzo ogólny podział na barwy zimne i ciepłe.
Barwy monochromatyczne/proste/widmowe – to takie, które otrzymujemy poprzez rozszczepienie światła białego.
Barwy podstawowe – na rysunku zaznaczone symbolicznie w trójkącie po środku. Biorąc pod uwagę historyczne uwarunkowania, w sztuce wyróżniamy jako podstawowe kolory: czerwony, żółty i niebieski (o takich właśnie uczyliśmy się na plastyce w podstawówce). Jeśli natomiast za kryterium przyjmiemy subtraktywną teorię mieszania barw (spokojnie, jeśli widzisz takie pojęcie pierwszy raz, kliknij tutaj) będą to cyjan, magenta i żółty. Natomiast w addytywnej teorii barw: czerwony, niebieski i zielony.
Barwy pochodne – powstałe w wyniku zmieszania równych ilości barw podstawowych. Są to pomarańczowy, zielony i fiolet. na rysunku okalają trójkąt z barwami podstawowymi.
Barwy trzeciorzędowe (czwartorzędowe itd. itp.) – powstałe w wyniku mieszania barw podstawowych i pochodnych.
Barwy ciepłe – są to pochodne żółtego, pomarańczowego i czerwonego. Jeśli dany odcień zawiera którykolwiek z tych kolorów, jest uważany za ciepły. Zaliczają się do nich fiolety z domieszką czerwieni i inne kolory uważane klasycznie za zimne (przykładem jest błękit ultramaryna). Dlatego podział na rysunku powyżej jest symboliczny. Oczywiście niebieski kolor zawsze będzie bardziej zimny niż pomarańcz, ale może mieć ciepły odcień. Kolory ciepłe wydają się być bliżej patrzącego, natomiast zimne – dalej. Zabieg taki możemy zaobserwować na słynnym obrazie van Gogha, przedstawiającym jego sypialnię.
Barwy chłodne – to barwy w paśmie widmowym fioletu.
Barwy chromatyczne – czyli po prostu „kolorowe”. Wszystkie kolory oprócz czerni bieli i szarości.
Barwy monochromatyczne – są to odcienie jednej barwy.
Na rysunku widzimy zestawienie odcieni jednego, dwóch i trzech kolorów.
Barwy achromatyczne – barwy nieposiadające dominanty barwnej, a więc: biały, czarny oraz wszystkie stopnie szarości. Jak je uzyskać? Wystarczą do tego trzy barwy podstawowe zmieszane w odpowiednich proporcjach lub barwy dopełniające, o których poniżej.
Barwy dopełniające – leżące naprzeciwko siebie w kole barw. Po ich zmieszaniu w równych proporcjach otrzymujemy szarość (czyli dopełniają się do achromatyczności). Barwy takie dobrze ze sobą wyglądają. Jeśli kolor jest otoczony swoim kolorem komplementarnym, będzie się wydawał jaśniejszy i bardziej nasycony.
Inne sposoby doboru kolorów przedstawione w postaci grafiki:
- barwy dopełniające
- barwy bocznie dopełniające,
- barwy podwójnie dopełniające,
- barwy analogiczne/pokrewne,
- barwy dopełniające bliskie,
- barwy triadowe,
- barwy tetragonalne na polu prostokąta,
- barwy tetragonalne na polu kwadratu,
- barwy pentagonalne
Barwy złamane – powstałe poprzez mieszanie kolorów dopełniających, ale nie w proporcji jeden do jednego, ponieważ – jak już wiemy – dałoby nam to szarość, ale z przewagą jednego z tych dwóch kolorów. Barwy złamane mniej kontrastowe i bardziej stonowane. Im bardziej złamane, tym bardziej zbliżają się do achromatyczności.
Barwa brązowa – być może zastanawiacie się, jak ja kiedyś, gdzie na kole kolorów znajduje się barwa brązowa i jak ją zmieszać. Otóż powstaje ona przez połączenie mało intensywnych barwników: czerwonego z zielonym, pomarańczowego z niebieskim lub żółtego z fioletem. Barwa brązowa jest to bardzo często ciemna barwa pomarańczowa lub żółta.
Jak jeszcze możemy mieszać kolory? Na przykład poprzez dodawanie do nich koloru białego, dzięki czemu uzyskamy barwy pastelowe. Zmniejszać nasycenie, poprzez dodanie koloru szarego lub przyciemniać, dodając czarny. Sposoby te widzimy na ilustracji poniżej. Punkt jeden to czyste barwy (bez dodatku barw achromatycznych). Dwójka to pastele. Punkt numer trzy to barwy z domieszką szarości, a punkt numer cztery – z czernią.
Kilka innych przydatnych pojęć związanych z mieszaniem kolorów z barwami achromatycznymi:
Nasycenie/Saturacja – Intensywność barwy. Barwy nasycone postrzegane są jako bardziej żywe, te o mniejszej saturacji zbliżają się do szarości.
Walor natomiast to jasność barwy.
Zastanawiałam się nad tworzeniem barwy białej. Nie znalazłam nigdzie takiej informacji, ale jeżeli dobrze rozumiem, koloru białego nie jesteśmy w stanie uzyskać poprzez mieszanie innych farb. Białą farbę po prostu tworzy się z białych pigmentów. Biały kolor uzyskuje się tylko w przypadku łączenia światła w addytywnej teorii barw. Jeśli źle to rozumiem poprawcie mnie proszę w komentarzu 🙂
Mam nadzieję, że mój artykuł będzie dla Was pomocny podczas wybierania kolorystyki Waszych prac. Bardzo chętnie obejrzę, jakie uzyskujecie rezultaty. Możecie do mnie napisać na którymś z portali społecznościowych lub dołączyć do mojej grupy na Facebooku, by tam prezentować swoje dzieła. W każdym z przypadków będzie mi bardzo miło.